Elke week probeer ik een paar Tedtalks te bekijken. De kwaliteit is zeer ongelijk: sommige zijn ronduit slecht. Gelukkig leven we in een ’skippable world’. Maar Tedtalks heeft het voordeel dat de talks je op ongekende terreinen brengen, zoals deze TedTalk uit 2017 over het maagdenvlies. De twee Noorse auteurs doorprikken niet alleen de mythe van het maagdenvlies, ze geven ons ook een schitterende tip om te weten te komen of een vrouw al of niet maagd is.

Omdat er geen Nederlandstalige ondertitels aanwezig zijn, voeg ik er de Nederlandse vertaling bij, van de hand van Dirk De Groef. Waarvoor dank, Dirk. Dirk is vertaler van televisieprogramma's zoals 'Allo, 'Allo!, Black Adder, Endeavour,… De ideale vertaler voor 'het maagdenvlies', dus.

Nina Dølvik Brochmann: Zoals de meesten onder jullie groeiden wij op in de overtuiging dat het maagdenvlies een bewijs van maagdelijkheid is. Maar blijkbaar vergisten we ons. We ontdekten dat het populaire verhaal over de vrouwelijke maagdelijkheid gebaseerd is op twee anatomische mythes. De medische wereld kent de waarheid al ruim honderd jaar. Toch maken die twee mythes het leven van vrouwen in de hele wereld nog altijd lastig.

Ellen Støkken Dahl: De eerste mythe gaat over bloed. Het maagdenvlies zou scheuren en bloeden als een vrouw voor het eerst vaginale seks heeft. Als er dus na afloop geen bloed op de lakens zit, was de vrouw simpelweg geen maagd meer. De tweede mythe is een logisch gevolg van de eerste. Als het maagdenvlies zou scheuren en bloeden, geloof je ook dat het verdwijnt of dat het er helemaal anders gaat uitzien na de eerste coïtus van de vrouw. In dat geval zou je makkelijk kunnen bepalen of een vrouw al dan niet maagd is door haar genitaliën te onderzoeken en een maagdelijkheidstest uit te voeren.

NDB: Dat zijn dus de twee mythes: maagden bloeden en je maagdenvlies verdwijnt voorgoed. Het lijkt onbelangrijk. Waarom zou je je zorgen maken over een onduidelijk stukje huid op het vrouwelijk lichaam? Maar eigenlijk gaat het over zoveel meer dan een anatomische misvatting. De mythes over het maagdenvlies bestaan al eeuwen omdat ze een culturele betekenis hebben. Ze werden gebruikt als een krachtig middel om vrouwelijke seksualiteit in de hand te houden in zowat elke cultuur, religie en tijdperk. Vrouwen worden nog steeds gewantrouwd, aan de schandpaal genageld, mishandeld, en in het ergste geval vermoord uit eerwraak als ze niet bloeden op hun huwelijksnacht. Andere vrouwen worden gedwongen tot vernederende maagdelijkheidscontroles gewoon om een baan te vinden, om hun reputatie te redden of om te kunnen trouwen.

ESD: In Indonesië worden vrouwen die bij het leger willen systematisch onderzocht. Na de opstanden in Egypte in 2011 dwong het leger vrouwelijke betogers om een maagdelijkheidsonderzoek te ondergaan. In Oslo onderzoeken dokters de maagdenvliezen van jonge meisjes om hun ouders gerust te stellen dat hun kinderen niet bedorven zijn. Helaas is de lijst eindeloos.

Vrouwen zijn zo bang om niet aan deze mythes te voldoen dat zij op zoek gaan naar noodoplossingen om toch maar te bloeden. Van ‘maagdenvliesherstel’, een chirurgische ingreep, en flesjes met bloed die na de seks op de lakens worden uitgegoten, tot online gekochte nep-maagdenvliezen, compleet met namaakbloed en de belofte om ‘je duistere geheimen te doen verdwijnen.’

NDB: Door meisjes wijs te maken dat ze niets geheim kunnen houden, dat hun lichaam hen uiteindelijk toch zal verraden, hebben we hen bang gemaakt. Meisjes zijn bang om zichzelf te bederven door te sporten, te spelen, door tampongebruik of door seks. We hebben hun kansen en hun vrijheden beperkt. Het is tijd om een einde te maken aan dit maagdelijkheidsbedrog. Tijd om de mythes rond het maagdenvlies te doorbreken, voor eens en voor altijd.

ESD: Wij zijn studenten geneeskunde, seksuele gezondheidswerkers en de auteurs van ‘Het Wonder Daaronder’*, een populairwetenschappelijk boek over vrouwelijke geslachtsorganen. Mensen geloven blijkbaar dat het maagdenvlies een soort van afsluiting van de vagina is. In het Noors noemt men het zelfs ‘het maagdenmembraan’. Daar stellen we ons dus iets kwetsbaars bij voor, iets wat makkelijk stukgaat, iets wat je kan scheuren, zoals een velletje plastic.

Misschien vroeg jullie je af waarom wij een hoelahoep bij ons hebben. Dat wordt zo duidelijk.
…
Het is heel moeilijk om te verbergen dat er iets met deze hoelahoep is gebeurd. Hij ziet er anders uit nu ik erop geslagen heb. De verzegeling is verbroken, en tenzij we het plastic vervangen, zal hij nooit meer intact zijn. Een maagdelijkheidscontrole op deze hoelahoep, hier en nu, zou een koud kunstje zijn. Deze hoelahoep is duidelijk geen maagd meer.

NDB: Maar het maagdenvlies lijkt helemaal niet op een velletje plastic waarmee je eten verpakt of op een verzegeling. Eigenlijk lijkt het meer hierop: een haarband, of een elastiek. Het maagdenvlies is een randje huidweefsel aan de opening van de vagina. Meestal heeft het de vorm van een donut of een halve maan met een groot gat in het midden. Maar dat is lang niet altijd zo. Soms hebben maagdenvliezen franjes, er kunnen meerdere gaatjes in zitten, of ze bestaan uit lobben. Kortom, maagdenvliezen kunnen er heel verschillend uitzien, en dat maakt het zo moeilijk om een maagdelijkheidscontrole uit te voeren.

ESD: Nu we wat meer weten over de anatomie van het maagdenvlies komen we terug op onze twee mythes: maagden bloeden, en maagdenvliezen verdwijnen voor altijd. Maar het maagdenvlies hoeft helemaal niet te scheuren. Het werkt en ziet eruit als een haarband. En een haarband kun je rekken, toch? Een maagdenvlies kun je ook rekken. Het is zelfs heel erg elastisch. Voor vele vrouwen is het maagdenvlies elastisch genoeg om vaginale seks aan te kunnen zonder beschadigd te worden. Bij anderen scheurt het maagdenvlies een beetje om plaats te maken voor de penis, maar daardoor verdwijnt het niet. Mogelijk ziet het er dan alleen een beetje anders uit.

NDB: Hoe zit het nu met onze twee mythes? Eerst en vooral: als je maagdenvlies elastisch is, zal je simpelweg nooit bloeden door te vrijen. Of je nu al dan niet maagd bent, het is anatomisch onmogelijk. En dat geldt voor de helft van jullie, behalvede mannen natuurlijk. Met andere woorden: sommige maagden bloeden, andere simpelweg niet. Daar gaat onze eerste mythe.

Dat betekent dat het maagdenvlies ongeschikt is om de maagdelijkheid te controleren.

Dat betekent natuurlijk ook dat het maagdenvlies ongeschikt is om de maagdelijkheid te controleren. Dit werd 100 jaar geleden al opgemerkt, in 1906, door de Noorse dokter Marie Jeancet. Zij onderzocht een prostituee van middelbare leeftijd en besloot dat haar geslachtsorganen leken op die van een maagdelijke tiener. Maar dat is toch logisch? Want als haar maagdenvlies nooit was beschadigd tijdens seks, wat dachten we dan te zien te krijgen?

ESD: Aangezien maagdenvliezen in alle vormen voorkomen, is het moeilijk om uit te maken of er een deuk of een plooi zit door een beschadiging of door normale anatomische variatie. Een studie van 36 zwangere tieners laat zien hoe absurd maagdelijkheidstests zijn. Toen dokters hun maagdenvlies onderzochten, zagen ze bij maar twee van de 36 meisjes duidelijke tekenen van penetratie. Dus tenzij je gelooft in 34 gevallen van maagdelijke geboorte kunnen we het erover eens zijn dat ook de tweede mythe een fatale klap kreeg. Je kunt niet zomaar tussen de benen van een vrouw haar seksuele geschiedenis aflezen.

NDB: Zoals de meeste mythen zijn ook die over het maagdenvlies onjuist. Er is geen maagdelijke verzegeling die na de seks op magische wijze verdwijnt en de helft van de maagden kan seks hebben zonder te bloeden.

Het zou mooi zijn als we alles zouden oplossen door ons van die mythes te ontdoen, en dat vernedering, leed en erewraakmoorden zouden verdwijnen. Maar zo eenvoudig is het natuurlijk niet. De seksuele onderdrukking van vrouwen komt voort uit iets diepers dan een anatomische misvatting over de kenmerken van het maagdenvlies. Het gaat om de culturele en religieuze controle van vrouwelijke seksualiteit. En dat veranderen is veel moeilijker. Maar we moeten het proberen.

ESD: Dit is onze bijdrage als medisch deskundigen. We willen dat elk meisje, elke ouder, elke toekomstige echtgenoot weet wat het maagdenvlies is en hoe het werkt. Ze moeten beseffen dat het maagdenvlies geen bewijs van maagdelijkheid is. Zo kunnen we een van de machtigste onderdrukkingsmiddelen tegen jonge vrouwen elimineren.

Je vraagt je nu misschien af wat dan het alternatief is. Als we het maagdenvlies niet als bewijs van maagdelijkheid kunnen gebruiken, wat kunnen we dan wel als bewijs gebruiken? Wij kiezen voor helemaal geen bewijs. Wil je weten of een vrouw al dan niet maagd is, vraag het haar dan gewoon. Het staat haar dan weer vrij hoe ze daarop antwoordt.

Dank u.

*

Nina Brochmann & Ellen Stokken Dahl, Het wonder daaronder, 2017, ISBN 9789024578016.
De voorraad van dit boek is uitgeput. Het is wel nog te lezen in een ebook-versie.

Beiden schrijvers zijn ook de auteurs zijn van Underlivet, een succesvolle Noorse blog over het vrouwelijke lichaam.