DE WELSHE LIBRETTIST en muziekcriticus Paul Griffiths publiceerde in 2008 de novelle let me tell you, waarin hij het verhaal vertelt van Ophelia uit Shakespeares Hamlet. Hij doet dat in de eerste persoon –Ophelia is dus zelf aan het woord– en hij beperkt zich tot de woordenschat die Ophelia heeft gekregen van Shakespeare, welgeteld 481 woorden. Paul Griffiths heeft deze 481 woorden telkens opnieuw gebruikt, door elkaar geschud, herhaald,… waardoor de tekst een poëtische zeggingskracht krijgt.
Deze novelle vormde de basis voor een liederencyclus die Hans Abrahamsen componeerde voor orkest en sopraan. Griffiths bewerkte hiervoor zelf fragmenten uit zijn roman tot zeven gedichten.

Ik heb de macht. Ik maak er nu gebruik van.

De roman begint als volgt: “So: now I come to speak. At last. I will tell you all I know....”.
De liedercyclus begint als volgt:
“Let me tell you how it was.
I know I can do this.
I have the powers:
I take them here.
I have the right.
My words may be poor
but they will have to do.
There was a time I could not do this:
I remember that time. ”

"Laat me je vertellen hoe het was.
Ik weet dat ik dit kan doen.
Ik heb de macht:
Ik maak er nu gebruik van.
Ik heb het recht.
Mijn woorden zijn misschien beperkt
maar ze zullen moeten volstaan.
Er was een tijd dat ik dit niet kon doen:
Ik herinner me die tijd.”
(nvpv: mijn vertaling)

Ik ben geen muziekcriticus, dus laat ik de wondermooie muziek maar voor zich spreken. Je hoort een uitvoering van Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks uit 2016, met Andris Nelsons als dirigent en Barbara Hannigan als sopraan zoals ze voor de eerste maal werd opgenomen. De ‘koppelingen’ hieronder verwijzen naar filmpjes op YouTube. Vind je deze muziek te modern of te moeilijk, begin dan met het derde deel, liederen 6 en 7. Verdere toelichting vind je onder het filmpje.

Let Me Tell You, Part I
1. Let Me Tell You How It Was
2. O but Memory Is Not One but Many
3. There Was a Time, I Remember

Let Me Tell You, Part II
4. Let Me Tell You How It Is
5. Now I Do Not Mind

Let Me Tell You, Part III
6. I Know You Are There
7. I Will Go out Now

Je kan de volledige muziekcyclus (34 min.) in onderstaande video bekijken in een uitstekende uitvoering van de Göteborgs Symfoniker met Barbara Hannigan als sopraan. (nvpv: het zesde lied begint op 21:40.)


De geboorte van de cyclus

BARBARA HANNIGAN (zie ook een eerdere bijdrage over haar) ligt mee aan de basis van deze liederencyclus. Ze is bevriend met de Griffiths-familie en samen met de vrouw van Griffiths zorgde zij voor het perfecte verjaardagscadeau voor Paul: een nieuw muziekstuk, gebaseerd op zijn roman. De componist (Abrahamsen), de opdrachtgever (Berliner Philharmoniker) en de financier (Danmarks kunstfond) waren akkoord. Zoals gezegd: Paul Griffiths wilde zelf de tekst schrijven. (Zie het interview vanaf 35:18).
Abrahamsen had nog nooit een groot vocaal werk geschreven. Daarom vroeg hij Hannigan voor een nauwe samenwerking, niet alleen om de specifieke kwaliteiten van Hannigans eigen stem en stijl te leren kennen, ook om een overzicht te krijgen van de geschiedenis van vocale technieken (Zie het interview vanaf 47:26). Dat verklaart volgens muziekcriticus Lloyd Schwartz dat de zanglijn de snelle herhaalde noten bevat die Monteverdi in de 17de eeuw gebruikte (stile concitato) en de briljante coloraturen van de negentiende-eeuwse belcanto-opera’s van Bellini en Donizetti. Abrahamsen droeg het stuk op aan Hannigan.

Pas in de beperking toont zich de meester, en alleen de wet kan ons vrijheid geven.

NOG EEN KLEIN extraatje: in de jaren zestig richtten de wiskundige François Le Lionnais en de dichter Raymond Queneau onder de naam Oulipo (Ouvroir de Littérature Potentialle) een genootschap op voor de creatie van literatuur binnen strikte, voor zichzelf opgelegde regels. Dat is wat Griffiths hier deed: hij beperkte zich tot de 481 woorden van Ophelia. In een interview met Mark Thwaite geeft Griffiths zelf commentaar op het nut van dergelijk structureel systeem: “Als je je aan een bepaalde vorm houdt - een soort gebod, zo je wilt - dan kom je tot dingen die je zelf nooit zou kunnen bedenken.” Abrahamsen plaatste zich met zijn liedcyclus ook binnen dergelijke oulipo-grenzen. Een uitvoerige analyse hierover vind je bij de muziekonderzoeker Anthony Lomax. Voer voor muziekliefhebbers.

Nog even dit

Paul Griffiths, let me tell you, Reality Street, 2008, 9781874400431
De opname is uitgegeven bij Winter & Winter.
De volledige tekst en de muziekscore kan je hier raadplegen.
Zie ook op de website van Barbara Hannigan.