GUSTAVE MARISSIAUX (1872-1929) is een van de beste Belgische vertegenwoordigers van het picturalisme, de eerste kunststroming in de fotografie. Deze stroming was heel populair van eind 19de eeuw tot rond 1920. De realiteit weergeven interesseerde de picturalisten niet. Ze zagen hun wereld kapotgaan, onder meer door de industrialisatie en wilden hun droomwereld vastleggen en een emotionele reactie uitlokken. Er is een gelijkenis met wat er vandaag gebeurt.
Dit beeld roept bij mij associaties op met onder meer Rembrandt en met de openingsverzen van Paradise Lost (1667) van John Milton (1608–1674). Hier in een nogal vrije vertaling van W. Jonker:
PARADISE LOST
ZING, Hoge Muze! zing mij hoe de mens
zijn eerste ongehoorzaamheid bedreef;
hoe de verboden dodelijke vrucht
de wereld smart en dood bracht, en hoe Eden
ons werd ontzegd totdat een Groter Mens
het voor ons zal herwinnen!
Tegelijkertijd wilden de pictoralisten van fotografie een kunstvorm maken, op gelijke voet met de schilder- en beeldhouwkunst. Licht was alles voor hen. Daarin leunden ze aan bij de impressionisten. Dat zie je uitstekend in deze foto. Ze waren gefascineerd “door de oneindige diversiteit aan vormen en lichtnuances – de basisingrediënten van het medium – die bomen zo goed tot uitdrukking brengen.” [1]
Ze reageerden ook op de komst in 1888 van de eerste Kodak-camera (’you push the button, we do the rest.’). Hierdoor werd fotografie bereikbaar voor iedereen. Ze zagen fotografie als een middel voor persoonlijke expressie. Ze onderzochten wat ze konden bereiken met lenzen, afdrukpapier, manipulaties in de donkere kamer, de producten die ze gebruikten om negatieven te ontwikkelen … Ze zagen zich als de echte amateurs, omdat ze fotografie beoefenden uit liefde voor de kunst.
In de jaren 20 werd het pictoralisme weggevaagd door het modernisme die vertrokken vanuit de verwerping van de traditie. Pas dan kan je nieuwe wegen ontdekken. Maar het pictoralisme blijft een heel boeiende periode, met heel wat interessante werken. Zoek ze maar eens op: Stieglitz, Steichen, Demachy, Käsebier… In België: Marissiaux, Misonne, Lemaître …
<< Cecil Beaton, Charles James — Ball Gowns, 1948 — Edward Burtynsky, Pivot irrigation, 2011 >>
Nog even dit
[1] Ik was zeer blij en verrast dat deze foto aanwezig was op de prachtige fototentoonstelling “In the Shadow of Trees” (begin 2022) bij Hanger Photo Art Center. Het citaat komt uit hun catalogus.
Dank aan Xavier Debeerst en zijn galerie Anamorfose die ons heeft binnengeleid in de boeiende wereld van het pictoralisme.
De toelichting bij mijn ‘fotoboek’ vind je in Kijken naar foto’s.
