WE BETALEN ELKE DAG met cash, kaart of app, maar we staan zelden stil bij wie ons geld eigenlijk beheert. 
De strijd om publiek geld vertrekt van een eenvoudige vaststelling: geld is geen neutraal hulpmiddel. Het is een publieke infrastructuur, zoals waterleidingen, elektriciteitsnetten of het internet. Wie die infrastructuur beheert, bepaalt wie toegang heeft, wie risico draagt en wie macht uitoefent.
Terwijl cash — ons enige anonieme, publieke en risicoloze geld — stap voor stap wordt teruggedrongen, verschuift het betalingsverkeer bijna volledig naar private spelers: banken, kaartnetwerken, big tech en cryptobedrijven.

Deze reeks wil niet alles verklaren wat met geld te maken heeft, noch alle problemen oplossen. Ze wil vooral stap voor stap zichtbaar maken hoe geld vandaag werkt — en waarom dat ertoe doet. Onderweg verheldert ze ook begrippen als bankgeld, bitcoin en stablecoins. Als je aan het einde met andere ogen kijkt naar betalen en geld, is mijn opzet geslaagd.

De reeks is bewust traag en helder geschreven, met zo weinig mogelijk technisch jargon — voor iedereen die geen specialist is, maar wel wil begrijpen wat er op het spel staat. Deze reeks is daardoor geen les, maar een oproep om te kiezen. 

 

Mijn strijdpunten

Dit zijn de punten waarvoor ik denk dat we, als burgers en consumenten, moeten staan: 

1. Behoud van cash

Cash is geen nostalgie, maar publiek, anoniem en risicoloos geld. Het blijft noodzakelijk als vangnet tegen uitsluiting en systeemfalen.

2. Een échte publieke digitale euro

Digitalisering mag publiek geld niet verdringen. De digitale euro moet de digitale vorm van cash zijn: publiek, privacybeschermend, offline bruikbaar en zonder commerciële poortwachters.

3. Publieke betaalinfrastructuur

Betalen is basisinfrastructuur, geen verdienmodel. Publiek geld vereist publieke betaalrails, niet louter private netwerken.

4. Banken terug naar hun kerntaak

Door kredietverlening te scheiden van betaal- en bewaartaken wordt geld veilig en krediet opnieuw een bewuste risicokeuze.

5. Cryptomunten zijn geen publiek alternatief

Bitcoin en stablecoins verschuiven macht naar private spelers en missen democratische waarborgen.

6. Geld is een democratische keuze

Beslissingen over geld zijn niet technisch neutraal, maar raken aan wonen, werken en ongelijkheid — en horen thuis in de democratie.

De kernvraag is helder: blijft geld een publiek fundament van de samenleving, of wordt het een private dienst waarvoor burgers afhankelijk zijn van commerciële poortwachters? Daarover gaat deze reeks.
 

Inhoudstafel

1. Wat geld écht is - De verdwijning van cash geld
2. Hoe private banken geld creëren via krediet - Geld maakt geld
3. De verborgen lagen en rails van ons geldsysteem - De architectuur van geld
4. Tussendoor: de ideologische en geopolitieke kracht van stablecoins
5. Van fysiek naar digitaal – Pleidooi voor geld zonder poortwachters
6. De strijd om publiek geld – Eindbalans

Het is een hele boterham. Traag eten is de boodschap. 
 

Mini-begrippenkader (leeswijzer)


Centrale bank

Publieke instelling die het geldstelsel bewaakt en publiek geld uitgeeft. In de eurozone gebeurt dat op twee niveaus: nationaal via de Nationale Bank van België (NBB) en Europees via de Europese Centrale Bank (ECB). Samen staan ze in voor stabiliteit en het vangnet van het financiële systeem. 
Ter duiding: overheden legitimeren keuzes; centrale banken beheren het geldstelsel; markten optimaliseren winst — elk met een eigen logica en verantwoordelijkheid.

Publiek geld

Geld dat rechtstreeks door de centrale bank wordt uitgegeven en niet afhankelijk is van de financiële gezondheid of het voortbestaan van een bank of bedrijf. Vandaag is cash de enige vorm van publiek geld die burgers en consumenten kunnen gebruiken. De digitale euro beoogt dat ook digitaal mogelijk te maken.

Digitale euro

Een geplande digitale vorm van publiek geld, uitgegeven door de Europese Centrale Bank. Bedoeld als digitale aanvulling op cash: publiek, veilig en algemeen toegankelijk, maar onderwerp van politieke keuzes over privacy, limieten en toegang.

Privaat geld

Geld dat niet door de centrale bank uitgegeven wordt. Bijvoorbeeld bankgeld: het geld op je bankrekening. Ook cryptomunten vallen hieronder. Het grootste deel van het geld in omloop bestaat uit bankgeld.

Geldcreatie

Het proces waarbij nieuw geld ontstaat. In de praktijk gebeurt dit vooral wanneer banken leningen verstrekken.

Betaalrails of rails

De wegen (infrastructuren) waarlangs betalingen lopen: banknetwerken, kaartmaatschappijen, betaalapps, of publieke systemen. Wie de rails beheert, bepaalt toegang, voorwaarden, kosten en datastromen.

Poortwachters

Commerciële of institutionele spelers die bepalen wie mag betalen, hoe, tegen welke voorwaarden en met welke gegevensverwerking. Banken, kaartnetwerken en betaalapps fungeren vandaag als poortwachters van het betalingsverkeer.

 

 

 

Nog even dit

Ik wil op het einde van deze inleiding de reviewers bedanken, met name Joep Paemen voor zijn kritische lectuur en constructieve bijdragen en verduidelijkingen. Uiteraard blijf ik verantwoordelijk voor wat is geschreven.