KUNST WIL BEKEKEN worden. Kunstwerken hebben baat bij kijkers.
Als de kunstenaar het penseel uitspoelt, de beitel terug hangt, de pen neerlegt, de donkere kamer verlaat,… heeft het kunstwerk een eindpunt bereikt. De schilderij, het beeldhouwwerk, het boek, de foto … zijn eindresultaten van een creatieproces. Het kunstwerk is tot stilstand gekomen, als satan in Dantes Inferno, tot de heupen vastgeklonken in het ijs. Niets mag of kan er nog aan veranderen. Enkel witte handschoentjes mogen het aanraken.
Het is wel een eindpunt tot nader order, een voorlopige finale. Een kunstwerk is immers een uitnodiging tot kijken. Dit kijken, ten minste als het gaat om een onderzoekend beschouwen en niet om een vluchtige passage, vormt de vruchtbare grond voor een ontmoeting en een gesprek van de kijker met het kunstwerk. Dit gebeurt in volgende stappen:
- Het kunstwerk —dat bevroren iets— dient zich aan, bijvoorbeeld in een museum;
- de bezoeker kijkt (wordt aangesproken);
- het kunstwerk roept betekenis op;
- de kijker geeft betekenis.
Deze betekenis heeft verschillende lagen: er is uiteraard de letterlijke inhoud (berg, boom, paard, vierkant, tekst…); en er is de allegorische, symbolische, diepere betekenis die hierachter schuilgaat of, zo je wil, die de –steeds wisselende– kijker er achter vindt of plaatst.
Dergelijke interactie tussen kijker en het bekekene ontdooit het kunstwerk, haalt het uit het ijs van de vergetelheid, brengt het weer tot leven en zet het kunstwerk verder.
Zo kan een kunstwerk doorheen de tijd aan belang winnen of verliezen. Een kunstwerk heeft de potentie van verdwijnen en van ontdekt worden. Wanneer er geen betekenisgevende ontmoeting meer met een kijker gebeurt, kunnen kunstwerken achter de horizon van de tijd verdwijnen. Om dan later, eventueel, weer op te duiken, omdat het weer bekeken wordt en onderwerp wordt van een ontmoeting.
<< Kwame Brathwaite – Untitled << | >> Richard Long – A Line made bij Walking >>
Nog even dit
Elliott Erwitt (1928) is een van de grote fotografen van de 20ste eeuw. Ik hou enorm van zijn gulle en minzame zwart-wit-foto’s.
Deze foto komt uit de reeks Museum Watching. Je vindt enkele foto‘s uit deze reeks bij Magnum.
Elliott Erwitt, Personal Best, 2018, TeNeues, 9783961711598.
Dit ultieme overzichtsboek, dat Erwitt zelf heeft samengesteld, is te verkrijgen via Barbóék en de betere boekhandels.
Elliott Erwitt, Museum Watching, 1999, Phaidon Press Ltd, 9780714838946. (uitverkocht)
De toelichting bij mijn ‘fotoboek’ vind je in Kijken naar foto’s.
